Phải thỏa mãn nhu cầu kiến thức và tâm thức
* Ông cho rằng  họa sĩ trẻ bây giờ đang gặp  bế tắc. Vậy thì theo ông có cách nào tháo gỡ sự bế tắc ấy?
Con người không chỉ sống bằng vật chất mà còn có nhu cầu  về tinh thần, biết thưởng ngoạn nghệ thuật, tôi gọi chung đó là tâm thức. Vừa thỏa mãn kiến thức vừa thỏa mãn tâm thức thì con người mới cân bằng. Đối với người nghệ sĩ, nền tảng của sự sáng tạo không phải từ kiến thức mà là tâm thức. Kiến thức chỉ là mớ rác đọng lại của quá khứ. Chúng ta có thói quen sống với quá khứ kéo dài hàng ngàn năm không thay đổi. Kiến thức có giới hạn. Kho tàng tâm thức vô hạn trong mỗi con người mới là cội nguồn của sự sáng tạo. Khi nghệ sĩ cố tình sử dụng kiến thức thì tâm thức sẽ bị chìm đi. Ngược lại, khi nghệ sĩ sáng tạo  bằng trực nghiệm của  tâm thức thì kiến thức sẽ bị hóa  giải. Tất cả nền văn hóa nhân loại đều bắt nguồn từ tâm thức. Người nghệ sĩ moi cái thần để thể hiện qua hình ảnh, màu sắc, âm thanh…làm cho tâm hồn mình lẫn người thưởng ngoại cảm thấy sảng khoái, hạnh phúc. Khi đó người nghệ sĩ mới đạt được mục đích.
* Đối với người thưởng thức nghệ thuật , theo ông cần phải sử dụng kiến thức hay tâm thức?
Người thưởng ngoạn cũng phải dùng tâm thức khi đứng trước tác phẩm nghệ thuật. Có như vậy mới cảm nhận được vẻ đẹp toát ra từ tác phẩm.
* Bằng kinh nghiệm bản thân, ông có thể cho biết cụ thể sự vận động của tâm thức mình trong quá trình sáng tạo?
Tâm thức giống như dòng chảy tuôn trào, không chấm dứt. Lúc vẽ tôi vô tri, không dùng ý tưởng, không biết nó sẽ diễn ra như thế nào. Chỉ khi đã hoàn thành, tôi mới dùng kiến thức để hoàn chỉnh thêm bức tranh. Nhiều lúc tôi ngồi  vẽ thì trong đầu kiến thức mách bảo cái này đẹp cái kia đẹp, tôi dứt khoát từ chối hoặc  bỏ dở bức tranh đứng dậy. Điều nguy hiểm nhất là mình bị ý tưởng khống chế, chi phối, muốn làm chủ. Ý tưởng chỉ rải rác trong đầu. Có người cứ biểu diễn  hiện tượng các trường phái mới của phương Tây như sắp đặt trình diễn,… đều bắt nguồn từ ý tưởng, nói chung là từ đống rác của quá khứ. Đó là phản sáng tạo. Sáng tạo là phản sinh ra một cái hữu thể chưa có ở trên đời này. Sáng tạo như một đóa hoa đang nở, mới và đẹp.
* Tranh của ông từ sơn dầu đến sơn mài thường vẽ trừu tượng hoặc sưu thực. Nhưng có vẻ ông nghiêng về trừu tượng hơn?
Tôi chọn trừu tượng để phóng chiếm tâm thức của mình ra, tìm cái đẹp, cái chân thiện. Còn tranh siêu thực với tôi chỉ để giải trí.
Hội họa Việt Nam có thể đại diện cho châu Á.

* Thưa họa sĩ, ông từng đe tranh đi triển lãm nhiều nước, tiếp xúc với nhiều nền văn hóa khác nhau, từ đó chắc ông có cái nhìn nhận riêng về nghệ thuật hội họa nước mình?
Nghệ thuật Việt Nam phong phú và có truyền thống từ lâu đời hơn tất cả các nước Đông Nam Á. Thế giới đánh giá cao hội họa Việt Nam. Dân tộc ta vốn có bản chất lãng mạn, lại sớm học được kỹ thuật tiên tiến của châu Âu để thể hiện tâm hồn Việt, tính cách việt. Tôi nghĩ hội họa Việt Nam có khả năng đại diện cho châu Á trên trường quốc tế.
* Với riêng giới hội họa Sài Gòn -TP.HCM, ông trân trọng những ai?
Ờ Sài Gòn, hội  họa có nhiều phong cách, qui tụ nhiều tài năng. Bậc thầy Nguyễn Gia Trí là tài năng lớn của Việt Nam. Tôi cũng trân trọng tranh của các anh Nguyễn Trung, Nguyễn Lâm, Nguyễn Phước, Nguyên Khai, Thái Tuấn, Đinh Cường,…Giới trẻ thì có Nguyễn Tấn Cương, Hứa Thanh Bình,…Đối với các bậc tiền bối phía Bắc, tôi thích tranh của các họa sĩ Lê Phổ, Tô Ngọc Vân, Nguyễn Phan Chánh…
* Trên đây ông có nói bản chất dân tộc Việt lãng mạn, nghĩa là thế nào?
Người Việt bản chất lãng mạn, thơ mộng, ai cũng có thể làm thơ được. Điều đó gần gũi với tâm thức sáng tạo. Hồi nhỏ thích đọc Tự lực văn đoàn nên tôi nghĩ làm một bài văn phải có đầy đủ hình ảnh, màu sắc, thiên nhiên. Và tôi đã làm một bài văn rất hay đến các thầy giáo cũng phải nghĩ chắc tôi cóp của ai. Nhờ đó tôi bắt đầu có tư duy làm nghệ thuật.
* Trong thời buổi đời sống vật chất đang lấn át như hiện nay, liệu bản tình thơ mộng của người Việt có giảm đi?
Không phải bây giờ mà từ lâu, do một số sai lầm về nghệ thuật, bản chất lãng mạn của  người Việt bị suy giảm. Tệ hơn nó còn làm cho khả năng sáng tạo của con em kém phát triển. Học vẹt, học để trả bài lại cho thầy cô. Đào tạo ra những con người máy móc, rập khuôn. Chúng ta sản sinh ra con người chứ không phải sản xuất ra công cụ. Giáo dục của chúng ta gặp nhiều thất bại.
* Từng có dư luận trên báo chí rằng họa sĩ Hồ Hữu Thủ tự đấu tranh mình để lập bảo tàng mỹ thuật riêng, điều  này sự thật như thế nào?
Tôi đem tranh triển lãm nhiều nước, tự phát hiện rằng tại sao mình lại đem tinh hoa cho người ta xem. Trong khi người Nhật chẳng hạn, muốn thuê một bức tranh của danh họa châu Âu đưa về nước cho công chúng thưởng ngoạn phải tiêu tốn hàng vài triệu đôla cho tiền bảo hiểm, vận chuyển  bằng chuyên cơ đặc biệt. Vì vậy tôi muốn giữ lại những bức tranh ưng ý, nhất là tranh sơn mài trừu tượng để làm một bảo tàng mỹ thuật tư nhân riêng để phục vụ cho nhân dân mình, còn người nước ngoài nếu ai thích thì bỏ tiền mua vé máy bay sang xem.
* Càng tiếp xúc với ông càng thấy tinh thần dân tộc của họa sĩ Hồ Hữu Thủ thật mạnh mẽ.
Mấy hôm nay theo dõi thời sự, tôi đang hết sức căm giận Trung Quốc luôn muốn xâm lăng nước mình. Chuyện phản ứng người dân, trong đó có tri thức văn nghệ sĩ về Hoàng Sa và Trường Sa chính là lòng yêu nước nhiệt thành của người Việt.
Là một họa sỹ tài năng, Hồ Hữu Thủ còn là một tri thức yêu nước, một nhân cách sống đáng quí trọng. Tâm huyết với sáng tạo nghệ thuật. Tự hào và day dứt về  bản sắc văn hóa dân tộc. không khoan nhượng với sự giả tạo, trò lừa bịp  hư danh. Một cách giản dị và thuyết phục. Hồ Hữu Thủ đã có vị trí xứng đáng trong nền hội họa đương đại Việt Nam
Phan Hoàng